فستینگ و هوس غذایی ؛ چرا در زمان روزهداری متناوب، دچار هوسهای غذایی میشوید؟
فستینگ یا روزهداری متناوب (Intermittent Fasting) در سالهای اخیر به یکی از پرطرفدارترین الگوهای تغذیهای برای کنترل وزن و بهبود سلامت متابولیک تبدیل شده است.
بسیاری از افراد با هدف کاهش چربی، افزایش انرژی ذهنی یا تقویت تمرکز به این شیوه روی میآورند؛ اما در کنار تمام مزایای گزارششده، تجربهی همه یکسان نیست.
بعضی افراد در طول فستینگ یا پس از آن، دچار افزایش هوسهای غذایی، میل شدید به شیرینی یا پرخوری جبرانی میشوند. پس فستینگ در برخی افراد میتواند سودمند و در برخی دیگر چالشبرانگیز باشد.
پیش از آنکه به جزئیات علمی بپردازیم، لازم است تأکید کنیم که هدف این مقاله تبلیغ یا رد فستینگ نیست. فستینگ میتواند در برخی افراد موجب 🟢 بهبود حساسیت انسولین، 🟢 تنظیم اشتها و 🟢 بهینهسازی عملکرد سلولی شود، اما در گروهی دیگر ممکن است باعث 🔴 اختلال هورمونی، 🔴 کاهش تمرکز یا 🔴 افزایش میل به غذا گردد.
افرادی با سابقهی اختلالات خوردن، دیابت نوع ۱، بیماریهای تیروئید، کموزنی، بارداری یا شیردهی باید پیش از شروع هر نوع برنامهی فستینگ با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.
در واقع، هدف ما در این مقاله توضیح علمی سازوکارهای فستینگ و هوسهای غذایی است؛ اینکه چرا این میلها ایجاد میشوند و چگونه میتوان آگاهانه آنها را مدیریت کرد.
فستینگ چیست و چه تأثیری بر بدن دارد؟
فستینگ بهمعنای نخوردن کامل نیست، بلکه نوعی زمانبندی هوشمند برای وعدههای غذایی است. در روشهای رایج مانند 16:8 یا 18:6، فرد بخشی از شبانهروز را در حالت ناشتایی میگذراند و در ساعات مشخصی غذا میخورد.
در این روشها، در مدت فستینگ، بدن بهجای قند، از چربی بهعنوان منبع اصلی انرژی استفاده میکند.
فستینگ چگونه متابولیسم را تغییر میدهد؟
در طول ناشتایی، سطح انسولین بهطور طبیعی کاهش پیدا میکند، زیرا بدن برای چندین ساعت هیچ ورودی قندی دریافت نمیکند.
این کاهش انسولین باعث میشود سلولها حساستر به انسولین شوند، یعنی برای انتقال گلوکز به داخل سلولها، بدن دیگر نیازی به ترشح زیاد این هورمون ندارد.
این وضعیت در درازمدت به ✅ کاهش مقاومت انسولینی، ✅ بهبود کنترل قند خون و ✅ کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ کمک میکند.
در همین زمان، سطح هورمون نورآدرنالین (norepinephrine) در خون افزایش مییابد. این هورمون موجب تحریک فرایند لیپولیز (شکستن چربیها) و آزادسازی اسیدهای چرب از بافتهای چربی میشود تا بدن بتواند از آنها بهعنوان منبع جایگزین انرژی استفاده کند.
همچنین، فستینگ باعث افزایش تولید کتونها (Ketone Bodies) در کبد میشود — مولکولهایی که مغز و عضلات میتوانند از آنها بهجای گلوکز استفاده کنند.
این تغییر در منبع سوخت باعث 🟣 احساس تمرکز و 🟣 شفافیت ذهنی در بسیاری از افراد میشود. بهطور خلاصه، در زمان فستینگ، بدن از یک وضعیت «🔋 ذخیرهسازی» به حالت « ⚡ استفاده و بازسازی» تغییر میکند.
این تغییرات نهتنها موجب افزایش چربیسوزی و بهبود ترکیب بدنی میشود، بلکه با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو، عملکرد سلولی را هم ارتقا میدهد.
پیشنهاد برای مطالعه : مقاومت به انسولین یعنی چه؟ علائم، علل و روش های درمان
نقش هورمونهای گرلین و لپتین در فستینگ
همانطور که در مقالات گذشته توضیح دادهایم، دو هورمون کلیدی در کنترل احساس گرسنگی و سیری نقش دارند: گرلین (Ghrelin) که از معده ترشح میشود و پیام «من گرسنهام» را به مغز میفرستد، و لپتین (Leptin) که از سلولهای چربی آزاد میشود و پیام «سیر شدم» را به هیپوتالاموس ارسال میکند.
در روزهای ابتدایی فستینگ، سطح گرلین معمولاً افزایش پیدا میکند و فرد احساس گرسنگی بیشتری دارد. اما نکتهی جالب این است که با تداوم فستینگ بهصورت منظم و سازگار، ریتم ترشح گرلین با زمانهای تغذیهی جدید تنظیم میشود.
به بیان دیگر، بدن «یاد میگیرد» در ساعات مشخص جدیدی احساس گرسنگی کند و در زمانهای ناشتایی یا فستینگ، این حس کاهش پیدا میکند.
از سوی دیگر، لپتین در افراد دارای چربی بدنی بالا معمولاً زیاد است اما گیرندههای مغزی نسبت به آن مقاومت نشان میدهند. این همان وضعیتی است که به آن مقاومت لپتینی میگویند.
فستینگ میتواند با کاهش التهاب و بهبود حساسیت گیرندهها، مقاومت لپتینی را کاهش دهد و باعث شود مغز پیام سیری را مؤثرتر دریافت کند.
در نتیجه، تعامل هماهنگتر میان گرلین و لپتین در طول زمان به 🟢 تعادل گرسنگی، 🟢 کنترل اشتها و 🟢 کاهش پرخوری منجر میشود.
به همین دلیل است که بسیاری از افراد پس از چند هفته فستینگ اصولی، گزارش میدهند که احساس گرسنگیشان کمتر و انتخابهای غذاییشان آگاهانهتر شده است.
پیشنهاد برای مطالعه : هورمونها و هوس غذایی: چگونه با تعادل هورمونی ولع خوردن را کنترل کنیم؟

از مغز تا شکم؛ چرا در زمان فستینگ هوسها بیشتر میشوند؟
دوپامین و سیستم پاداش مغز
دوپامین یکی از کلیدیترین انتقالدهندههای عصبی در مغز است که در احساس 🔰 لذت، 🔰 انگیزه و 🔰 یادگیری نقش دارد.
وقتی برای مدتی از غذا فاصله میگیریم، سیستم پاداش مغز (بهویژه در ناحیهی nucleus accumbens) حساستر میشود، چون مدتهاست پاداشی دریافت نکرده است.
در این حالت، دیدن تصویر غذا، بوی نان تازه یا حتی فکر کردن به یک وعدهی خوشمزه باعث آزاد شدن ناگهانی دوپامین میشود و مغز احساس میکند در آستانهی دریافت پاداش است.
این واکنش دقیقاً مشابه چیزی است که در رفتارهای اعتیادی (مانند وابستگی به قند یا نیکوتین) مشاهده میشود. به همین دلیل، فرد ممکن است بهجای گرسنگی واقعی، صرفاً به دنبال احساس پاداش ذهنی باشد — یعنی غذا خوردن برای لذت عصبی، نه برای نیاز بدنی.
هرچه فرد بیشتر به این چرخه پاسخ دهد، مغز بیشتر یاد میگیرد که با هر سیگنال احساسی، درخواست «پاداش فوری» بدهد.
گرسنگی واقعی در برابر هوس ذهنی
در آموزشهای پیشین توضیح دادیم که گرسنگی واقعی یک نیاز فیزیولوژیک است که معمولاً بهآرامی افزایش مییابد، همراه با نشانههایی مانند 🟠 افت انرژی، 🟠 صدای معده یا 🟠 خالی شدن تمرکز ذهن.
در مقابل، هوس ذهنی (craving) ناگهانی، انتخابمحور و اغلب برای نوع خاصی از غذا (مثل شیرینی یا فستفود) است.
در زمان فستینگ، چون بدن برای مدتی در حالت کمانرژی قرار میگیرد، ممکن است احساسات پنهان مانند ⭕ اضطراب، ⭕ بیحوصلگی یا حتی ⭕ خستگی تشدید شده و فرد برای رویارویی با آنها به «میل شدید به خوردن» روی آورد.
در واقع، مغز بهجای مواجهه با احساس ناخوشایند، به دنبال پاداش فوری از طریق غذاست تا بهسرعت احساس خوبی را تجربه کند.
شناخت این تفاوت به افراد کمک میکند بین نیاز واقعی بدن و میل هیجانی تمایز بگذارند و از واکنش خودکار به هر احساس گرسنگی اجتناب کنند.
پیشنهاد برای مطالعه : ۷باور اشتباه درباره درمان هوسهای غذایی
خطای رایج: تفسیر اشتباه سیگنالهای بدن

در بسیاری از مواقع، آنچه ما «گرسنگی» مینامیم، در واقع ترکیبی از 🥛 تشنگی، 😓 استرس، 😴 خستگی یا 💉 افت قند خون جزئی است.
مغز در چنین شرایطی سیگنالهایی مشابه احساس گرسنگی ارسال میکند، چون در تلاش است انرژی یا تعادل شیمیایی خود را بازگرداند.
بهعنوان مثال:
◀️ کمخوابی باعث افزایش هورمون گرلین و کاهش لپتین میشود، در نتیجه اشتها بیشتر احساس میشود.
◀️ کمآبی بدن گاهی با احساس گرسنگی اشتباه گرفته میشود، زیرا نواحی تنظیمکنندهی تشنگی و گرسنگی در مغز با یکدیگر در ارتباطاند.
◀️ استرس مزمن نیز از طریق افزایش کورتیزول، مسیر دوپامینی مغز را تحریک کرده و هوسها را تشدید میکند.
درک این الگوها یکی از مراحل کلیدی در مدیریت هوسهای غذایی در زمان فستینگ است. پس در دورهی فستینگ، بهجای خوردن بیهدف، ابتدا باید از خود پرسید: «آیا واقعاً گرسنهام یا فقط خستهام، مضطربم یا نیاز به استراحت دارم؟»
چرا در فستینگ بیشتر هوس شیرینی میکنیم؟
وقتی مغز دنبال قند است
در شرایط عادی، مغز ترجیح میدهد از گلوکز بهعنوان منبع اصلی انرژی استفاده کند؛ زیرا گلوکز سریعترین سوخت در دسترس و بهراحتی از سد خونی–مغزی عبور میکند.
اما در دورههای فستینگ، رژیمهای کمکربوهیدرات یا کتوژنیک، بدن بهتدریج به استفاده از کتونها بهعنوان منبع جایگزین انرژی عادت میکند.
این سوخت کتونی که در کبد از چربیها ساخته میشود، نهتنها بهخوبی نیازهای انرژی مغز را تأمین میکند، بلکه در بسیاری از افراد باعث شفافیت ذهنی و تمرکز بیشتر نیز میشود.
با این حال، در مراحل ابتدایی فستینگ، قبل از اینکه بدن به استفادهی مؤثر از کتونها عادت کند، سطح گلوکز خون موقتاً کاهش مییابد و مغز هنوز به سوخت جایگزین جدید سازگار نشده است.
در این دورهی گذار، مغز سیگنالهایی برای دریافت انرژی سریعتر میفرستد و این یعنی میل شدید به خوردن شیرینی، نان، برنج یا نوشیدنیهای قندی.
علاوه بر این، کاهش نسبی سروتونین در اثر ناشتایی طولانی میتواند تمایل به غذاهای قندی را بیشتر کند، زیرا قند موقتاً باعث افزایش سروتونین و ایجاد حس آرامش میشود.
به همین دلیل، بسیاری از افراد هنگام 🔴 خستگی، 🔴 استرس یا 🔴 گرسنگی طولانی سراغ شیرینی یا شکلات میروند؛ مغز در این لحظات در جستوجوی آرامش فوری و احساس پاداش عصبی است، نه صرفاً تأمین کالری.
پیشنهاد برای مطالعه : 10 روش مؤثر و سریع برای کنترل و رفع هوس شیرینی
آیا فستینگ هوسها را زیاد میکند یا کاهش میدهد؟
پاسخ بستگی به مدت، نوع و شیوهی اجرای فستینگ دارد.
در کوتاهمدت، ممکن است هوسها افزایش یابند، زیرا مغز در حال مقاومت در برابر الگوی جدید انرژی است و سیستم پاداش هنوز با نبود دریافت مداوم غذا سازگار نشده است.
اما در بلندمدت، با سازگاری متابولیک بدن، مسیرهای دوپامینی مغز نیز بازنویسی میشوند.
در این مرحله، فرد دیگر پاداش ذهنی خود را از خوردن فوری نمیگیرد، بلکه احساس رضایت از تعادل، کنترل و انرژی پایدار بهدست میآورد.
تحقیقات نشان دادهاند که فستینگهای اصولی میتوانند به کاهش میل به شکر، بهبود تنظیم لپتین و گرلین و کاهش پرخوریهای احساسی منجر شوند.
بنابراین، اگر فرد بهصورت تدریجی و آگاهانه فستینگ را ادامه دهد، مغز یاد میگیرد بدون دریافت پاداش سریع از قند، همچنان احساس آرامش و رضایت داشته باشد.
۵ روش علمی برای کنترل هوسها در زمان فستینگ

۱. وعدهی بعد از ناشتایی را هوشمندانه انتخاب کنید
اولین وعده پس از ناشتایی نقش تعیینکنندهای در تنظیم 🟢 قند خون، 🟢 انسولین و 🟢 سیگنالهای سیری دارد.
بهتر است این وعده ترکیبی از پروتئین (مثل تخممرغ، مرغ یا ماهی)، چربیهای سالم (مثل آووکادو، روغن زیتون یا مغزها) و فیبر (انواع سبزیجات، برنج قهوهای یا کینوا) باشد.
این ترکیب سهگانه باعث میشود:
🔺 ترشح انسولین متعادل بماند و نوسانات قند خون کاهش یابد.
🔺 احساس سیری پایدارتر و طولانیتری ایجاد شود.
🔺 مغز، دریافت غذای مغذی را بهعنوان پاداش ثبت کند، نه قند سریع.
✅ نمونهی وعدهی مناسب:
تخممرغ پخته با آووکادو و سبزیجات بخارپز، یا ماهی با برنج قهوهای و سالاد، یا مرغ با سبزیجات و روغن زیتون.
پیشنهاد برای مطالعه : نقش پروتئین در کاهش هوسهای غذایی: چه بخوریم؟
۲. آب کافی بنوشید و از نوشیدنیهای کمکالری استفاده کنید
در بسیاری از موارد، چیزی که ما بهعنوان گرسنگی احساس میکنیم در واقع تشنگی پنهان است.
بدن در حالت کمآبی سیگنالهایی به مغز میفرستد که گاهی مشابه احساس گرسنگی هستند و نوشیدن آب میتواند همان لحظه craving را کاهش دهد.
در طول فستینگ میتوانید از نوشیدنیهایی مانند آب، چای سبز، انواع دمنوشهای گیاهی بدون قند، قهوهی تلخ یا آب گازدار ساده (بهندرت و فقط برای تنوع) استفاده کنید.
علاوه بر تأمین آب بدن، برخی از این نوشیدنیها مانند چای سبز، با افزایش خفیف متابولیسم و بهبود تمرکز ذهنی، به کنترل میل به غذا کمک میکنند.
نکته: گاهی افزودن چند قطره آبلیموی تازه یا یک برش خیار به آب، حس تازگی و رضایت بیشتری ایجاد میکند بدون اینکه فستینگ را مختل کند.
۳. تمرین آگاهی ذهنی (Mindful Eating)
یکی از قویترین ابزارهای کنترل هوسها، توجه آگاهانه به احساسات بدنی و ذهنی در لحظهی craving است.
تمرینی به نام Urge Surfing به شما میآموزد که میل شدید را مشاهده کنید، بدون آنکه بلافاصله به آن پاسخ دهید.
در این تمرین:
🔶 وقتی میل به خوردن شیرینی یا غذای خاصی حس میکنید، چند نفس عمیق بکشید.
🔶 بهجای قضاوت، فقط به احساس در بدن دقت کنید (مثل سنگینی در شکم، تپش قلب یا تحریک ذهنی).
🔶 پس از چند دقیقه متوجه میشوید که شدت میل کاهش یافته است.
این تمرین باعث تقویت قشر پیشپیشانی مغز (Prefrontal Cortex) میشود؛ بخشی که مسئول تصمیمگیری آگاهانه و کنترل رفتارهای تکانهای است و در نتیجه، شما آگاهانهتر عمل میکنید.
پیشنهاد برای مطالعه : تکنیکهای ذهنآگاهی و آرامسازی برای درمان هوسهای غذایی
۴. خواب و استرس را تنظیم کنید
بیخوابی و استرس از مهمترین عوامل افزایش هوسهای غذایی هستند.
وقتی بدن کمخواب است، سطح کورتیزول بالا میرود و هورمون گرلین (هورمون گرسنگی) افزایش پیدا میکند، در حالی که لپتین (هورمون سیری) کاهش مییابد.
🎯 نتیجه؟
میل بیشتر به قند، غذاهای پرچرب و احساس گرسنگی مداوم.
برای پیشگیری:
🔷 حداقل ۷ ساعت خواب شبانهی باکیفیت داشته باشید.
🔷 از تکنیکهای سادهی کاهش استرس مانند تنفس عمیق، مدیتیشن کوتاه یا پیادهروی آرام در نور روز استفاده کنید.
🔷 اگر استرس زیاد است، فعالیتهای پاداشدهندهی غیروغذایی (مثل تماس با دوست، موسیقی یا نوشتن) جایگزین غذا کنید.
یادمان باشد: در زمان استرس، مغز بیشتر بهدنبال پاداش فوری گرفتن از غذاست، نه دریافت انرژی و مواد مغذی.
پیشنهاد برای مطالعه : روتین خواب سالم چطور به دست می آید؟ چند راهکار ساده
۵. الگوهای شخصی هوس خود را بشناسید
هر فرد، چرخه و محرکهای خاص خود را برای craving دارد.
ممکن است عصرها، هنگام تماشای تلویزیون یا پس از یک روز کاری سنگین، میل به غذا افزایش یابد.
ثبت این زمانها و شرایط به شما کمک میکند الگوی شخصی هوسهایتان را شناسایی کنید.
چند نکتهی عملی:
🔶 در یک دفترچه یا اپلیکیشن، زمان، شدت هوس و موقعیت ذهنی خود را یادداشت کنید.
🔶 بررسی کنید آیا میل به غذا با احساسات خاصی (مثل خستگی، تنهایی یا نگرانی) همزمان است.
🔶 با مرور چند روز، الگوی ذهنی و جسمی خود را خواهید شناخت و میتوانید برای آن برنامهریزی کنید (مثلاً تغییر محیط، نوشیدن آب یا استراحت کوتاه).
این آگاهی، نخستین گام در تبدیل واکنشهای ناخودآگاه به انتخابهای آگاهانه است؛ فستینگ آگاهانه هم بر انتخابهای آگاهانه تأکید دارد.
❌ اشتباهات رایج در فستینگ که هوسها را تشدید میکند
حذف وعدهی اصلی یا تأخیر زیاد در خوردن
برخی افراد تصور میکنند هرچه مدت ناشتایی طولانیتر باشد، چربیسوزی بیشتری اتفاق میافتد، در حالیکه گرسنگی شدید میتواند نتیجهی معکوس داشته باشد.
وقتی بدن بیش از حد گرسنه میشود، سطح کورتیزول و گرلین افزایش مییابد و مغز در پاسخ، مرکز پاداش را شدیداً فعال میکند تا انرژی از هر راه ممکنی بهسرعت بهدست آورد.
در این حالت، ممکن است توان ذهنی برای کنترل خوردن غذا یا انتخاب صحیح نوع غذاها کاهش پیدا کند و فرد در وعدهی بعدی دچار پرخوری، انتخاب غذاهای قندی و احساس ازدستدادن کنترل شود.
نکتهی مهم: اگر هدف فستینگ، نظم متابولیک و کنترل هوس است، باید تعادل بین مدت زمان ناشتایی و تغذیه حفظ شود. پس در حذف وعدهها افراط نکنید.
بهترین راهکار، پایبندی به مدت زمان مناسب برای روزهداری متناوب و همینطور زمان مشخص برای وعدهی غذایی پس از ناشتایی است تا بدن به ریتم ثابت عادت کند.
مصرف قند بلافاصله بعد از ناشتایی
یکی از اشتباهات رایج این است که افراد بلافاصله بعد از پایان فستینگ سراغ خوراکیهای قندی یا نوشیدنیهای شیرین میروند.
مصرف قند ساده در این لحظه باعث افزایش ناگهانی گلوکز و جهش انسولین میشود؛ در نتیجه، قند خون خیلی سریع بالا میرود و سپس با ترشح زیاد انسولین، دوباره افت میکند.
این افت مجدد قند خون، مغز را وادار میکند سیگنال گرسنگی و هوس غذایی را فعال کند، حتی زمانی که بدن هنوز انرژی کافی دارد.
در مقابل، مصرف یک وعدهی متعادل شامل پروتئین، چربیهای سالم و فیبر باعث ترشح آهستهتر انسولین و پایداری بیشتر سطح گلوکز خون میشود.
این ترکیب از نوسانات قند خون جلوگیری میکند، مدت سیری را افزایش میدهد و مانع از تحریک مجدد سیستم پاداش مغز میشود.
پس، قند ساده سیری کوتاه و نوسان قند ایجاد میکند؛ اما پروتئین و فیبر قند خون را پایدار و میل به خوردن را قابلکنترل نگه میدارند.
بیخوابی یا ورزش سنگین همراه با فستینگ
ترکیب فستینگ با خواب ناکافی یا تمرین سنگین یکی از محرکهای پنهان افزایش هوسهاست.
بیخوابی باعث افزایش کورتیزول و کاهش هورمون لپتین میشود؛ در نتیجه مغز احساس گرسنگی و نیاز به پاداش بیشتری میکند.
ورزش سنگین نیز اگر با تغذیهی ناکافی همراه باشد، میتواند باعث افت شدید گلوکز و تحریک مسیر دوپامینی شود؛ همان مسیری که هوسهای غذایی و پرخوری را تقویت میکند.
راهکارهای کلیدی:
- در روزهایی که خواب کوتاه یا تمرین شدید دارید، فستینگ را کوتاهتر کنید.
- وعدهی بعد از تمرین را با پروتئین و چربی سالم غنی کنید تا از نوسانات شدید قند خون جلوگیری شود.
پیشنهاد برای مطالعه : مکمل گلوتامین و کارنیتین: تأثیر بر عملکرد ورزشی، ریکاوری و کنترل هوس غذایی
نادیده گرفتن سیگنالهای واقعی بدن
فستینگ قرار نیست تمرینی برای «تحمل گرسنگی» باشد؛ هدف آن افزایش آگاهی از بدن و ذهن است.
اگر احساس خستگی، تحریکپذیری، ضعف یا پرخوری ناگهانی دارید، این نشانهی عدم تعادل در مدت یا نوع فستینگ است.
بدن در دورههای فستینگ باید حس پایداری و تمرکز داشته باشد، نه تنش و نوسان خلق.
بنابراین، لازم است به سیگنالهای طبیعی بدن گوش دهید و در صورت نیاز:
⭕ طول ناشتایی را کاهش دهید،
⭕ ترکیب وعدهها را بازبینی کنید،
⭕ یا فستینگ را در روزهایی با استرس کمتر انجام دهید.
فستینگ مؤثر یعنی همکاری آگاهانهی بدن و ذهن، نه اعمال فشار یکطرفه بر فیزیولوژی بدن.
جمعبندی
فستینگ برای همه یکسان عمل نمیکند. در برخی افراد میتواند به بهبود متابولیسم و تمرکز کمک کند و در دیگران باعث افزایش هوسهای غذایی یا اختلال در تعادل هورمونی شود.
آنچه تفاوت ایجاد میکند، شناخت واکنش بدن و مغز است.
به یاد داشته باشید که هوس غذایی در فستینگ نشانهی ضعف اراده نیست، بلکه پاسخ طبیعی مغز به تغییرات انرژی و دوپامین است.
بنابراین، فستینگ زمانی مؤثر است که با سایر قسمتهای سبک زندگی سالم از جمله آگاهی، تغذیهی متعادل، خواب کافی و مدیریت استرس همراه باشد؛ نه بهعنوان یک قانون ثابت، بلکه بهعنوان ابزاری انعطافپذیر برای اصلاح لایفاستایل شما.
درباره دکتر نهال حبیبی
دکتر نهال حبیبی استاد دانشگاه آدلاید، دارای دو فوقدکترا در حوزههای تغذیه و تصمیمگیریهای سلامت است و عضو نهادهای علمی معتبر بینالمللی میباشد که با بیش از ۱۳ سال تجربه و تحقیق و تدریس، در حوزه تغذیه، رژیمدرمانی، ورزش، لایفاستایل و نوروساینس به افراد زیادی کمک کرده تا سبک زندگی سالم، هدفمند و پایدار بسازند. رزومه دکتر نهال حبیبی
نوشتههای بیشتر از دکتر نهال حبیبی
دیدگاهتان را بنویسید